Propolis Nedir?

Arılar için kovanın koruyucusu olan Propolis, insanlar için kovanın hazinesi olarak nitelendirilecek kadar değerli bir arı ürünüdür.

Arılar, bazı bitkilerin yapraklarından, tomurcuklarından, ağaç gövdelerinin çatlaklarından ve kozalaklardan reçineleri toplarlar. Bal arıları, reçine, balmumu ve kendi salgılarının karışımı olan propolisi bu yolla üretirler.

Arılar için propolisi meydana getirmek nasıl kolay bir iş değilse insanların kullanımına sunulan propolisi elde etmek de aynı şekilde meşakkatlidir. Bir kovandan toplanabilecek propolis miktarı değişir. Ortalama tek kovandan 50-150 gr propolis çıkarılır.

Propolisin Arılar İçin Önemi

Bitkisel kaynaklı bu bileşeni, kovanı çeşitli zararlılardan ve değişen iklimsel koşullardan korumak ve kovan sterilizasyonu amacıyla kullanırlar. Kovanların iç duvarını propolisle kaplayarak âdeta bir koruma kalkanı meydana getirirler.

Kovan boşluklarının ve tüm kuluçka taraklarının içini hizalamak, tarakları onarmak, kovandaki küçük çatlakları kapatmak, kovan girişlerinin boyutunu küçültmek amacıyla kullanırlar. Kovan girişlerini daraltmak, parazitlere, zararlı canlılara karşı daha kolay savunma geliştirmelerini sağlar. Arılar, propolisin antimikrobiyal etkilerinden[ÖI1]  yararlanarak koloniyi hastalıklara karşı korurlar.

20 Mayıs Dünya Arı Günü ve Arıların Ekolojik Sistemdeki Önemi için ele aldığımız içeriğe bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Propolis Bileşenleri

Propolisin kaynağı bölgesel olarak değişiklik gösterse de orijinlerini genellikle kavak ve kozalaklı ağaçlar oluşturur. Propolisin bileşimi oldukça karmaşıktır. Bunun sebebi yapısını belirleyen temel bileşen olan reçinenin kaynağı olan ağaçların farklılığıdır. Bir coğrafi bölgeden diğerine değişiklik gösterir.  Esas olarak reçineler (flavonoidler, esterler, fenolik asitler), vitaminler, mineraller, balmumu, müsilaj, yağ asitleri, esansiyel uçucu yağlar ve polenlerden oluşur.

Propolis, sağlık için vücut yoluyla alınması gereken 22 besini bünyesinde taşıma özelliğine sahiptir. Bu sebeple çok eski zamanlardan[ÖI2]  beri en önemli doğal ilaçlardan biri olarak kabul edilir.

Propolis’in Tarihçesi

Propolis kelimesinin etimolojik kökenine bakıldığında kelimenin Antik Yunan dilinden türemiş olduğu görülmektedir. Eski Yunanca ’da “koruma” anlamına gelen pro ve “şehir, topluluk “ anlamına gelen polis kelimelerinin bir araya gelmesiyle türetilmiştir. Şehir savunması olarak tanımlanabilir.

Tarihte propolis kullanımına yönelik ilk bulgular Mısırlılara dayanıyor. Kanıtlar yetersiz olsa da eski Mısırbilimci Ernest Wallis Budge, Mumya adlı eserinde bir anekdot olarak propolisten bahsediyor. Anekdota göre Mısırlılar, yaralarını iyileştirmek ve ölülerini mumyalamak için propolis kullanıyorlardı.[ÖI3] [bö4] 

Tarihi belgelere göre Antik Yunanlar ve Romalılar apiterapiyi ilk kullanan uygarlıklardı. Apiterapi, arı terapisi olarak da bilinen arı ürünlerinin tedavi amaçlı kullanımını ifade ediyor. Antik Yunan’da propolis, antiseptik, ağrı azaltıcı ve iyileştirici olarak kullanılıyordu.

12. yüzyıla ait Avrupa kayıtlarında propolisin, ağız, boğaz enfeksiyonları ve diş sağlığında kullanıldığına dair bilgiler yer almaktadır.

Propolisin Görünümü ve Tadı

Araştırmalar, propolisin görünümü ve bileşeni gibi özelliklerinin, arıların türüne, coğrafi alana, reçine elde ettikleri bitkilere göre değişiklik gösterdiğini ortaya koymaktadır. Belirli farklılıklar olsa da temelde kahverengi ve sarı tonları arasında kehribar rengine yakındır. Sıcakken reçine kıvamında, yapışkan olan madde, soğuduğunda katılaşıp kırılgan bir hale gelir.

Karmaşık yapısı nedeniyle doğrudan kullanılamadığı için bir çözücü yardımıyla balmumu ayrıştırılır. Oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir. Sprey, şurup, toz, yağ, kapsül, tentür, pastil, merhem gibi çok çeşitli formlarda üretilir.

Propolisin tadı da toplama alanının bitki örtüsüne, arı türüne göre değişiklik gösterebilir. Kokusuz tipleri olsa da çoğunlukla kendine özgü bir koku ve acımtırak bir tada sahiptir. Ham ve öz şeklinde kullanılabildiği gibi farklı yararlı içeriklerle bir araya getirilen sıvı, pastil ve macun gibi formları da mevcuttur.

Boğazımız Neden Tahriş Olur? sorusunu ele aldığımız içeriğe bağlantıdan ulaşabilirsiniz.


Kaynak

Önemli Bir Arı Ürünü: Propolis   https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/143575

Propolisin İnsan Sağlığına Etkileri   https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/324518

https://arastirma.tarimorman.gov.tr/aricilik/Belgeler/makale/faz%C4%B1l2013_1propolis.pdf

http://apiedu.eu/pluginfile.php/52/mod_page/content/17/apitherapy-handbook-tr.pdf

Historical Aspects of Propolis Research in Modern Times (hindawi.com)

http://www.fao.org/teca/en/technologies/8703

http://www.tab.org.tr/propolis

---